حمل و نقل اتوبوسی جایگاه قابل توجهی در جابه جایی های درون شهری، بـه ویـژه در کلانشهرها دارد. یکی از اقدامات انجام شده در حوزه اتوبوسرانی شهر تهران طی سـالهـای اخیر، واگذاری عرضه خدمات بسیاری از خطوط به بخش خصوصی است. این مقاله، درصدد بررسی اثار خصوصی سازی بر ارائه خدمات اتوبوسرانی در کـلانشـهر تهـران اسـت.
اهمیـت خطوط اتوبوس تندرو در میزان جا به جایی و همچنین دسترسی بهتر به اطلاعات این سـامانه، موجب شد بررسی تجربی موضوع، در محدوده این خطوط انجام شـود. نتایج تحقیق، حاکی از ناکارایی نسـبی خـط ۷ در مقایسه با خطوط دولتی هستند که هم از نوع ناکارایی مدیریتی و هم ناکارایی مقیـاس بـوده که البته ناکارایی مقیاس، شدیدتر است. همچنین ناکارایی خط خصوصی در ستانده جا به جایی مسافر، بیشتر از ستانده کیلومترهای طی شده، شناسایی شد. از این رو، براسـاس یافته های تحقیق، به نظر میرسد وارد کردن انگیزه در ارائه خدمات حمل و نقل اتوبوسرانی خصوصی به شیوه دنبال شده، تاکنون، نتیجه منفی داشته است.
پس از بسط گـرایش بـه خصوصی سـازی از دهـه ۱۹۸۰ میلادی که با پیشگامی کشورهای پیشرفته، آغـاز و سپس از سوی کشورهای در حال توسعه، دنبـال شـد، یکی از محورهای پرطرفدار تحقیقات اقتصاد شهری، طی دو دهه اخیر مربوط به سیستم حمل و نقل درون‌شهری و آثار خصوصی سازی بر آن بوده است. عملکرد این بخـش در کلانشهرها، بیش از سایر مناطق حائز اهمیت است. در کشور ما، شهر تهران، بیش از سایر منـاطق، بـا معضل حمل و نقل و گره های ترافیکی روبـه روسـت.
تنهـا راه حــل مواجهــه بــا بســیاری از مشــکلات موجــود در کلانشهرها، توسعه سیستم های حمـل و نقـل عمـومی بـا جا به جایی حجم انبوه مسافر است. در واقع، مزیـت هـایی که برای حمل و نقل عمومی، برشـمرده می‌شـود، عمدتا مربوط به سیستمهای سریع و انبوه (و نه حمـل و نقـل در مقیاس خرد مانند تاکسی) میباشد. این سیستم‌ها به دو نوع کلی ریلی و چرخ لاستیکی، تفکیـک مـی‌شـوند کـه ، ترامـوا، ۱ شبکه های مترو، قطـار سـبک شـهری (LRT) مونوریل و سیستم سـریع اتوبوسـی را شـامل مـی‌شـوند.
سیسـتم سـنتی حمـل و نقـل اتوبوسـی علـیرغـم مزیــت هــای اصــلی ان؛ یعنــی هزینــه هــای پــایین، عــدم نیــاز بــه زیرســاخت های اساسی در راه انــدازی و انعطاف‌پذیری بالا، از مشکلات جـدی رنـج مـی بـرد کـه عدم راحتی در ارتبـاط بـا موقعیـت ایسـتگاه هـا، نگرانـی از صــــدمه دیــــدن در اتوبــــوس و ایستگاه ها، خدمت رسانی بسیار کنـد در مقایسـه بـا وسـایل نقلیـه شخصی، بـارگیری بـیش از حـد مسـافر و سـطح پـایین خـــدمات، از ان جملـــه اســـت.
یکــی از راه حــل هــای ابــداعی طــی ســال هــای اخیــر، اجرای سیستم حمل و نقل اتوبوس تندرو است. ایـن نـوآوری، زاییده محدودیت‌ها و اجبارهایی در حــوزه حمل و نقل درون شهری اســت که عبارتنـد از:
۱ -ضـرورت حمل و نقل سـریع و انبـوه در معابر شـهری
۲ -وجـود محـدودیت در تـامین مـالی سیسـتم‌هـای پرهزینـه ریلـی. بـه ایـن ترتیـب، BRT، بســیاری از مزایــای کیفــی متروهــای زیرزمینــی را بدون هزینههای بـالای آن، در یـک جـا جمـع مـی کنـد.
در تهران، خصوصی سـازی خـدمات اتوبوسـرانی، از سال ۱۳۸۵ آغاز شد. سهم اتوبوسهای بخش خصوصـی، طی سالهای اخیر در حمل و نقل اتوبوسی شهر تهران، به طور پیوسته در حال افزایش بوده تـا جـایی کـه از سـال ۱۳۹۰ ،از سهم اتوبوس های دولتی، پیشی گرفته است. هدف اصلی و دغدغه اولیـه، بررسـی تاثیر واگذاری خطوط اتوبوسرانی بـه بخـش خصوصـی، کارایی و شیوه ارائه خدمات این بخش است.
حمل و نقل عمـومی در مقایســه بـا حمل و نقل خودروی شخصی، دارای مزیتهای متعـددی اسـت کـه شامل تـراکم بـالاتر در جا بـه جـایی، وجـود صـرفه هـای مقیاس، مصرف سرانه پایین تر سوخت (بـه ازای مسـافر)، آثار جانبی مثبت حمل و نقل عمومی در برابر هزینـه هـای جانبی خودروهای شخصی، کاهش هزینه هـای مـدیریت شهری و ملاحظات توزیعی میباشد. از تحولات مثبت این بخش طـی سالیان اخیـر در تهران، افـزایش تـدریجی سـهم حمل و نقل عمـومی در جا به جایی‌های شهری است. طی سالهای گذشته، سـهم حمل و نقل عمومی، برای نخستین بار از رقـم ۵۰ درصـد فراتر رفت .
یکی از اشکال حمل و نقل عمـومی کـه سـابقه‌ی طــولانی (از ســال ۱۳۳۵ بــا تشــکیل شــرکت واحــد اتوبوسرانی تهران و حومه) در حمل و نقل عمـومی شـهر تهران دارد، اتوبوسرانی است. سهم این نوع حمل و نقل طی سالهای اخیر، رو به افزایش بوده است.
این افزایش در حالی است که تعداد دسـتگاه‌هـای اتوبوس فعال در این شهر طی مدت مذکور، کاهش یافته است. تحول عمده در حمل و نقل اتوبوسی در تهـران کـه توضیح دهنده روندهای مذکور اسـت، راهانـدازی خطـوط BRT است. ۱۰ کریدور اصـلی بـرای خطـوط BRT در شهر تهران، به تصویب رسیده است که ۶ خط، راه‌اندازی شده و در حال سرویس‌دهی هستند.
توسعه خطوط اتوبوسرانی تندرو، سبب شـده بـالغ بر ۴۲ درصد جا به جایی‌های اتوبوسی در تهـران، بـه ایـن سیستم، اختصاص پیدا کند. جابه جایی حدود ۱۰ درصـد مسافران در سال ۹۱ از طریق خطوط BRT در شرایطی است که سهم خطوط BRT از کل خطـوط اتوبوسـرانی، تنها ۴ درصد است (سازمان حمل و نقل و ترافیـک شـهر تهران، ۱۳۹۱). خطوط اتوبوسرانی تندرو، در یک ارزیابی اولیه و شهودی توانسته‌اند موجب کاهش زمان انتظار در ایستگاه‌ها، کاهش زمان سـفر، افـزایش رفـاه شـهروندان، ارائه خدمات مطلوب و افزایش سلامت و ایمنی مسـافران شوند. واگذاری خطوط اتوبوسرانی در تهـران بـه بخـش خصوصی، از سال ۸۶ اغاز شد. پس از آن، سهم خطـوط اتوبـوسرانـی خصوصـی در مقایسـه بـا خطـوط دولتـی، پیوسته رو به فزونی نهاد.
این مطلب اولین بار در وبلاگ تخصصی صنعت حمل و نقل واحد گشت منتشر شده است.
درباره این سایت